Katowice są młodym miastem wyrosłym z bogactwa zlokalizowanego tu przemysłu. Zanim w XIX wieku Katowice uzyskały prawa miejskie były wsią. Ale nie byle jaką - były wsią z własną linią tramwajową, elektrycznością, międzynarodowym dworcem kolejowym, gazetami i lokalami, w których koncertowały sławy miary Johanna Straussa! Kiedy w 1865 roku nadawano Katowicom prawa miejskie, już dawno miały charakter miasta.

Ale dlaczego to właśnie tak młode miasto stało się stolica regionu? Katowice były znaczące, ale ważniejszych miast w okolicy było więcej - w szczególności średniowieczny i dostojny Bytom, który jako stolica dawnego Księstwa Bytomskiego, był naturalną stolicą województwa. Katowice stały się stolicą przez przypadek

W 1922 roku, w wyniku przegranej przez Niemcy I wojny światowej, późniejszemu plebiscytowi i powstaniom, nowo utworzonej Polsce przydzielono niewielki kawałek niemieckiego Górnego Śląska. A Katowice, jako najlepiej skomunikowane w polskiej części miasto, obrano na stolicę nowego autonomicznego województwa śląskiego. W 1945 roku, po kolejnej wojnie, utrzymano stolicę województwa w Katowicach, nawet w latach kiedy w tym samym województwie znajdowało się Opole, czyli historyczna stolica całego Górnego Śląska.

W 2017 roku powołano do życia Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię, składającą się z 41 miejscowości centralnej, uprzemysłowionej części województwa śląskiego, a Katowice stały się jej siedzibą.

Katowice są dużym, dziesiątym co do wielkości w Polsce, miastem na prawach powiatu a zarazem stolicą Województwa Śląskiego, niezwykle zaludnionego okręgu przemysłowego, siedzibą władz samorządu wojewódzkiego i administracji rządowej. Katowice zajmują obszar 164,5 km2 i zamieszkuje je 325 tys. osób. Miasto graniczy wyłącznie z gminami miejskimi: Chorzowem, Czeladzią, Lędzinami, Mikołowem, Mysłowicami, Rudą Śląską, Siemianowicami Śląskimi, Sosnowcem i Tychami. Katowice razem z 13 okolicznymi miastami na prawach powiatu tworzą ponad dwumilionowe, unikatowe w przestrzeni polskiej i europejskiej skupisko ludności nazywane Aglomeracją Górnośląską. Aglomeracja ta stanowi z kolei centrum większego skupiska miast, największego w Polsce obszaru metropolitalnego liczącego około 3 mln osób, natomiast całe Województwo Śląskie liczy 4,8 mln mieszkańców.

Katowice znajdują się przy wschodniej granicy historycznej, geograficznej i kulturowej Śląska, należąc do jego części górnośląskiej. Podobnie jak okoliczne miejscowości Katowice na przełomie ubiegłych wieków zmieniały

wielokrotnie przynależność państwową. Katowice otrzymały prawa miejskie dopiero w 1865 roku, wcześniej będąc nabierająca znaczenia w regionie uprzemysłowioną gminą wiejską należącą do dóbr mysłowickich. Tak jak w czasach kiedy Katowice były jeszcze wsią, miały one wiele miejskich cech, tak i obecnie w wielkomiejskim charakterze Katowic możemy nawet w Śródmieściu odnaleźć niezwykłe cechy wiejskie, które trudno jest znaleźć np. w dłużej rozwijającym się Wrocławiu czy Krakowie.

Teren miasta posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę ze sporymi różnicami względnych wysokości, które przekraczają 110 m. Przez Katowice biegnie dział wodny pomiędzy rzekami Wisłą (Rawa, Bolina, Mleczna, potok Ławecki) a Odrą (Kłodnica, Ślepiotka i potok Kokociniec). Część obszaru Katowic na skutek eksploatacji przemysłowej, m.in. podziemnej aktywności wydobywczej i natężenia transportu obejmuje obszar o obniżonej jakości środowiska. Sytuacja ekologiczna ulega jednak systematycznej i zauważalnej poprawie.